بررسی اثر اشعه گاما بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه بنفشه آفریقایی((saintpaulia ionantaو تنوع ژنتیکی حاصل از آن در شرایط این ویترو

این تحقیق با هدف بررسی امکان ایجاد تنوع و دستیابی به ژنوتیپ های جدید با استفاده از اشعه گاما کبالت 60 به عنوان موتاژن فیزیکی در کشت این ویتروی گیاه بنفشه آفریقایی (saintpaulia ionanta) که یکی از گیاهان زینتی زیبا و تجاری می باشد، انجام شد. در این بررسی ابتدا کشت ریزنمونه های لایه های سلولی نازک که از بافت دمبرگ تهیه شدند در محیط کشت msحاوی 2 میلی گرم در لیتر ba، 1 میلی گرم در لیتر naa، 30 گرم در لیتر ساکارز به اضافه 7 گرم در لیتر آگار انجام شد. سپس ریزنمونه ها با دُزهای مختلف اشعه گاما (0 ، 10، 20، 30، 40 و 50 گری) تیمار شدند. ابتدا درجه دُز کشنده (ld50) بر اساس درصد مرگ و میر ریزنمونه ها تعیین گردید که با استفاده از تجزیه پروبیت داده ها دُز 40 گری به عنوان دُزکشندگی در نظر گرفته شد. در دو مرحله بعد ریزنمونه ها درld50 بدست آمده با تابش گاما تیمار شدند. نتایج نشان داد که افزایش دُز اشعه گاما سبب کاهش درصد باززایی، تعداد گیاهچه، وزن تر، تعداد برگ و درصد ریشه زایی در ریزنمونه ها شده، اما میزان مرگ و میر افزایش پیدا کرد. همچنین سبب ایجاد تنوع و تغییرات مورفولوژیک بسیاری در گیاهان تیمار شده گردید. بطوری که در برگها تغییر رنگ، شکل، اندازه و پیچش مشاهده شد و رنگ گل های صورتی به سفید، سفید با رگه های صورتی و صورتی تیره و رنگ گل های بنفش به سفید با رگه های بنفش، آبی روشن و بنفش با گلبرگ های حاشیه سفید تغییر یافت و در تعدادی از گل ها نیز، گلبرگ های کم پَر به پُرپَر تغییر شکل پیدا کرد. در قسمت دوم آزمایش، ارزیابی تنوع ژنتیکی نمونه های تیمار شده با استفاده از نشانگر issr انجام شد. از 8 آغازگر در انجام واکنش pcr استفاده شد که تقریبا همه آنها dnaی الگو را به خوبی تکثیر نمودند. در مجموع 97 مکان (باند) قابل امتیازدهی ایجاد شد که از این تعداد 74 مکان چند شکلی را نشان دادند. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی آغازگرها (pic) 37/0 برآورد گردید و آغازگرهای ubc840 با (43/0) و ubc857 با (42/0) بالاترین مقدار pic را نشان دادند. بررسیدندروگرامحاصلازتجزیه خوشهایبااستفادهازضریبتشابهجاکاردوروشالگوریتم upgma تنوعبالاییرادربیننمونه هایموردبررسینشانداد.موتانت های فرضی با یک سطح تیمار در سطح تشابه 49/0 درصد به 4 گروه اصلی تقسیم بندی شدند و دامنه تشابه ژنتیکی از 703/0-3/0 متغیر بود. نتایج این تحقیق نشان داد که می توان از تابش گاما و القای تنوع در شرایط کشت بافت به عنوان راهبرد مناسبی برای افزایش تنوع در گیاه بنفشه آفریقایی استفاده نمود.